Artykuł:
Broń paradna i zdobiona w Muzeum Żup Krakowskich
Napisany przez PR, dnia 2011-07-06 12:03:11
Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka zaprasza na wystawę pt. „Broń paradna i zdobiona”, w Zamku Żupnym w Wieliczce, której otwarcie będzie miało miejsce 8 lipca (piątek) 2011 r. o godz. 12.00.
W zbiorach Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka znajduje się kolekcja paradnej broni górniczej: toporów (bart), szabli i lasek. Stała się ona inspiracją do zorganizowania wystawy pokazującej piękno broni na przestrzeni wieków - od pradziejowej, poprzez broń szlachecką, myśliwską, aż po współczesną.
Broń kojarzy się zwykle z czymś groźnym, niebezpiecznym, służącym do zadawania ran, a nawet śmierci. Ale to tylko jedno jej oblicze. Na naszej wystawie chcieliśmy zwrócić uwagę na jeszcze inny jej aspekt - piękny i budzący podziw. Od czasów najdawniejszych aż po współczesność, broń świadczyła o prestiżu i bogactwie, o pozycji społecznej posiadacza, dodawała mu splendoru. Już w młodszej epoce kamienia wytwarzano siekierki i toporki, niezwykle precyzyjnie wykonane, na których właściwie nie ma śladów użytkowania. Archeolodzy domyślają się, że niektóre z nich mogły mieć funkcje głównie „paradne”. Później, w epoce brązu, powstały misternie zdobione i kunsztownie wykonane z brązu: miecze, czekany i berła sztyletowe. Tu badacze nie mają już wątpliwości. Szczególnie ciekawe są berła sztyletowe. Mogły być one używane podczas walki, ale były przede wszystkim oznaką władzy. Sztylet z brązu osadzony był zwykle na drewnianym drzewcu; rzadsze są egzemplarze w całości wykonane z brązu.
Na wystawie szczególnie bogato reprezentowana jest epoka nowożytna i wiek XIX. Z tego czasu pochodzą bogato zdobione szable, sztylety, pistolety i strzelby wytwarzane w Europie oraz na Wschodzie. Można zatem porównać wygląd i zdobienie szabli perskiej, tureckiej z polską karabelą kostiumową. Zwiedzający wystawę dowiedzą się jak wygląda jatagan, handżar, kama, kard, buzdygan, kordelas oraz wiele innych ciekawych i rzadkich rodzajów broni białej. Równie ciekawe są zabytki broni palnej: pistolety i strzelby z zamkami kołowymi, skałkowymi, kapiszonowymi, pochodzące z wybitnych warsztatów europejskich i wschodnich. Warto zobaczyć, jak wygląda arkebuz, tryling, sztucer sportowy oraz poznać różnicę między strzelbami: „janczarką” a „cieszynką”.
Na ekspozycji będzie można zapoznać się z różnorodnymi technikami zdobienia: trawieniem, cyzelowaniem, trybowaniem i inkrustacją (złotem, srebrem, rogiem, masą perłową, koralem oraz turkusem). Będzie można przyjrzeć się umieszczanym na broni napisom, rysunkom, ornamentom roślinnym i geometrycznym.
Szczególnym rodzajem broni jest broń paradna, która straciła już niemal swe funkcje użytkowe na rzecz reprezentacyjnych. Paradna broń górnicza jest ważną częścią wystawy, która pokazywana jest w Wieliczce - mieście o tradycjach górniczych. Broń, której noszenie było przywilejem górników jako ludzi wolnych, była istotnym elementem stroju, a później także munduru górniczego. Żupy krakowskie wprowadziły uniformy dla swoich pracowników w 1773 r. W zbiorach Muzeum Żup Krakowskich znajduje się bogata kolekcja broni górniczej - toporów górniczych (bart), szabel i lasek. Szczególnie interesującym rodzajem broni górniczej są barty - paradne topory górnicze pochodzące z Saksonii, a wytwarzane w XVII-XVIII w. Poza kształtem toporzyska z charakterystycznym, wydłużonym szpicem, warto zwrócić uwagę na znajdujące się na nim bogate zdobienia, przedstawienia rytowane w kości. Wśród scen religijnych, herbu elektora saskiego, skrzyżowanych młotków górniczych, ornamentów geometrycznych i roślinnych, można odnaleźć sceny przedstawiające różnorodne prace górnicze, a nawet napisy będące modlitwami i hasłami górniczymi.
Uzupełnieniem wystawy są obrazy przedstawiające broń orientalną oraz portrety szlacheckie, na których zbroje, szable i buławy stanowią ważny element. Niegdyś w Zamku Żupnym znajdowała się sala „gdzie żupników wymalowano”. Na jej ścianach umieszczono 24 płótna prezentujące postacie żupników. Niestety tamte portrety nie dotrwały do naszych czasów, ale nawiązuje do nich znajdujący się na ekspozycji portret Stanisława Łętowskiego, żupnika krakowskiego w latach 1762-63.
Mamy nadzieję, że wystawa zwróci uwagę miłośników broni białej i palnej, a pozostałych zachwyci precyzją, kunsztem i pięknem wykonanych zdobień.
Marek Skubisz
Eksponaty prezentowane na wystawie pochodzą ze zbiorów:
Instytutu Archeologii UJ,
Muzeum Archeologicznego w Krakowie,
Muzeum Archeologicznego w Poznaniu,
Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu,
Muzeum Historycznego Miasta Krakowa,
Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze,
Muzeum Narodowego w Krakowie,
Muzeum Narodowego w Poznaniu,
Muzeum Zagłębia w Będzinie,
Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie
Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.
Patroni medialni: Dziennik Polski, Radio Kraków, TVP Kraków, TTG, Modny Kraków
źródło: PR
Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka
Użyte tagi: obiekty konferencyjne, Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, hotele, konferencje
